علامه قزوينی دريادداشت های خود در( برهان قاطع) آورده است، يلدا لغت سريانی است ودر آن زبان همان كلمه ميلاد عربی يلدا لغت سريانی است ودر آن زبان همان كلمه ميلاد عربی است كه عبارت از زمان ولادت عيسی(ع).

ابوريحان بيرونی در آثار الباقيه نوشته است ودر شبی كه روز 25 اين ماه برآن مقدم است،به عقيده روميان شب 25 محسوب می شود وعيد ميلاد درآن روز است كه عيد ميلاد مسيح(ع)باشد وعيد يلدا.

به روايتی يلدا روز تولد ميترا ومسيح (ع) می باشد.

به عقيده ايرانيان خوردن انار وهندوانه سرخ رنگ به بامداد پيش ازبرآمدن خورشيدمی ماند

منبع:آئين ها وجشن های كهن در ايران امروز تاليف محمود روح الامينی مؤسسه انتشارات آگاه ص 86-89

ازلحاظ نجومی :

شب يلدا يا شب چله شب اول زمستان ودرازترين شب سال است وفردای آن روز،روزها دراز ترمی شده وتابش نور زياد می شود به اين خاطر در ايران باستان شب آخر پاييز واول زمستان راشب زايش مهر يازايش خورشيد می خواندند.وبرای آن جشن بزرگی برپا می كردند.

درمنابع رومی آمده كه پيران وپاكان به تپه ای رفته با لباس نو وانجام مراسمی ازآسمان می خواستندكه آن«رهبربزرگ»را برای رستگاری آدميان گسيل داردوباور داشتند كه نشانه زايش آن ناجی ،ستاره ايست كه بالای كوهی به نام كوه فيروزی كه دارای درخت بسيار زيبای بوده است،پديدار خواهد شد.

ظاهراًپس ازمسيحی شدن روميان،300سال بعداز تولد عيسی مسيح كليسا جشن تولّدمهررا به عنوان زاد روزعيسی پذيرفت زيرا،موقع تولد اودقيقاً معلوم نبود.

ازاين رو است كه بابا نوئل بالباس وكلاه موبدان ظاهر می شود ودرخت سرو وستاره بالای آن هم يادگاری ازمهرپرست هااست

منبع:آشنای با دينزرتشت مهرداد ايزد پناه انتشارات محور ص 122-121

آيين شب چلّه:

خوردن آجيل مخصوص،هندوانه،اناروشيرينی وميوه های گوناگون است كه همه جنبه های نمادی دارندونشانه بركت،تندرستی،فراوانی وشاد كامی هستند.دراين شب هم مثل جشن تيرگان، فال گرفتن،كتاب حافظ موسوم است.

حاظران با انتخاب وشكستن گردو ازروی پوكی يا پُری آن،آينده گويی می كنند.

منبع:همان منبع ص 122

 تهیه کننده :علی خمسه سرگروه مطالعات اجتماعی راهنمایی آوج