بر چهره گل(نسيم)نوروزخوش است

                                     درصحن چمن روی دل افروز خوش است

ازدی كه گذشت هرچه گويی خوش نيست

                                     خوش باش وز دی مگو كه امروز خوش است

                                                                                       خيام

علی (ع) فرموده اند :«آن روزی كه ما گناه نكنيم عيد است»

 

زمان آغاز آن روز نو نخستين ماه سال يعنی اول فروردين است وهرمزد نام دارد كه نام پاك اهورا مزدا نام دارد

گذشته از ايران ، در آسيای صغير ويونان نيز برگزاری جشن ها وآيين هايی در آغاز بهار سراغ داريم .در منطقه ليدی وفريقيه براساس اسطوره های كهن ،به افتخار (سی بل) الهه باروری ومعروف به مادر خدايان والهه (آتيس)جشنی را زمان رسيدن خورشيد به برج حمل وهنگام اعتدال بهاری برگزار می كردند .

منبع :برگرفته از مقاله تحقيقی دكتر محمود روح الا مينی ،درباره جايگاه تاريخی نوروز در فرهنگ وباور ايرانيان 30/1287تلتكست شبكه 3

 

در مورد ريشه های عيد نوروز نظره ای گوناگونی آورده شده است كه ما در اينجا به اين  موارد اشاره خواهيم كرد.

1-جمشيد پيشدادی وپيدايش نوروز:

هنگامی كه اوضاع جهان آشفته بود ومردم مانند ددان و وحوش بودند .ديوها اعتدال، خرد ذاتی وهمه خوبی ها را دزديدنده بودند. جمشيد به دوزخ رفت و پس از اقامتی طولانی ودرگيری با ديوان آنها را شكست داد.

وبه جهان با پيروزی برگشت .او دانش وخرد ،بركت وشادمانی وسلامت را باز آورد.

در روز بازگشت جمشيد،خورشيد ظهور كرد ومردم دو خورشيد را در يك روز درآسمان مشاهده كردند وآن روز را«روز نو» گفتند وجشن گرفتند

منبع صص156-157 عشق مهرگانی جشن ها وآيين های مردم ايران نويسنده اشرف منشی مؤسسه فرهنگی انتشاراتی خاتم 1382

طبری ،نوروز را سرآغاز دادگری جمشيد دانسته است:...........جمشيد علما را فرمود آن روز كه من بنشستم به مظالم ،شما نزد من باشيد تا هرچه در او عدل وداد باشد ،بنماييد تا من آن كنم ،وآن روز به مظالم نشست روز هرمزد بود از ماه فروردين پس آن روز رسم كردند...

بيرونی پرواز كردن جمشيد را آغاز جشن نوروز می داند....وچون جمشيد برای خود گردونه ای بساخت ،دراين روز برآن سوار شد،وجن وشياطين اورا در هوا حمل كردند وبه يك روز از كوه دماوند به بابل آمد ومردم برایی ديدن  اين امر به شگفت شدند واين روز را عيد گرفته وبرای ياد بود آن روز تاب می نشستند وتاب می خوردند....

به نوشته گرديزی ،جمشيد جشن نوروز را به شكرانه اين كه خداوند گرما وسرما وبيماری ومرگ را از مردمان گرفت وسيصد سال براين جمله بود،برگزار كرد وهم در اين روز بود كه بر گوساله ای نشست  وبه سوی جنوب رفت به حرب ديوان وسپاهيان وبا ايشان حرب كرد وهمه را مقهور كرد.

منبع :برگرفته از مقاله تحقيقر دكتر محمود روح الا مينی ،درباره جايگاه تاريخی نوروز در فرهنگ وباور ايرانيان 30/1287تلتكست شبكه 3

 

فردوسی نيز در شاهنامه خود ازعان مدارد كه «نوروز»درزمان جمشيد عيد اعلام گرديده بود.

بنا به افسانه ديگری در ايران ،خداوندفدين ،انسان وخورشيد را درنوروز خلق كرده است وپادشاه افسانه ای ايرانيان «كيومرث»دراين روز برتخت سلطنت نشسته است و وی اين روز را عيد اعلام كرده بود.

بنابر افسانه ای ديگر ،جمشيد نيز دراين روز پادشاه شده وبه دين جديد گرويده بود وبه اين سبب اين روز (نوروز)راعيد اعلام نموده بود.جمشيد در دين مهر(آفتاب)بود وخودش نيز به عنوان مظهر خورشيد در روی زمين بود .جمشيد مثل حضرت سليمان 600الی700سال سلطنت كرده وحتی بر حيوانات وجن ها نيز فرمانروايی می كرد .او بوسيله يك عصا وانگشتری كه داشت بر كل جهان حكومت می نمود.

بنابر افسانه ای ديگر جمشيد روزی به آذربايجان می رود ودستور می دهد تخت اورا به روی يك بلندی بگذارند ،جمشيد برتخت خود می نشيند وتاج وجواهر خود را برسر می گذارد در اين حال اطرافيان او جمع شده وتخت وجمشيدرا با هم روی دوش خود گذاشته ومی گردانند واين روز را عيد بزرگ نام می نهند.

منبع:ص6 مجله بايرام شماره 24 سال 1388

 

خيام نيز می نويسد كه جمشيد به مناسبت باز آمدن خورشيد به برج حمل ، نوروز را جشن گرفت.

قلقشندی روايت می كند :جمشيد براقاليم هفتگانه وجن وانس  پادشاهی يافت وبرای او تختی معين شد كه برآن سوار شود.نخستين روزی كه برآن نشست همان روز ،روز اول فروردين ماه نوروز بود.

بنابر روايتی ديگر ،در روز نوروز ،جمشيد اوزان ومقادير را تعيين كرد وفرمانروايان اين كار اورا به فال نيك گرفتند وازآن پيرور كردند وازآن پس به يا داين كار نيكو اين روز را جشن گرفتند.

در روايتی ديگر آمده است كه:دير زمانی درايران شهر باران نباريد ،اما چون جمشيد برتخت نشست دراين روز ،يعنی نوروز پس از يك دوران طولانی خشكسالی باران باريد. مردم آن را به فال نيك گرفتند وآب باران به هم پاشيدند وبه جشن وسرور پرداختند .اين جشن در ميان آنها باقی ماند وبه شكرانه آن هر سال نوروز را جشن گرفتند.

گويند سليمان پسر داود انگشتری خود را گم كرد و قدرت پادشاهی را ازدست داد ولی پس از چهل روز آن را بزيافت و فروغش به او باز گشت پس بار ديگر شاهان نزد او آمدند ومرغان با احترام پيرامون او جمع شدند .آنگاه ايرانيان گفتند نوروز آمد وبه سبب آن روز نوروز نام گرفت.

منبع :نوروز ايرانيا ن مؤلف نازيلا نازيمی

 

براساس روايت های افسانه ای واسطوره ای ايران درباره ی دليل پيدايش اين  جشن ،خداوند دراولين روز از ماه فروردين خلقت انسان وساير مخلوقات را به پايان رساند؛وآدمی برای سپاس گزاری وقدردانی از خداوند ونعمت های وی ،به نيايش وشادمانی پرداخت .

يكی ديگر از فلسفه های جشن نوروز را نزول ارواح پاك درگذشتگان  به زمين در روز اول فروردين دانسته اند .درافسانه ها آمده است كه ارواح درگذشتگان پاك در اول فروردين برای احوال پرسی از اقوام خود به زمين می آيند ؛وباديدن مسرت وشادمانی بازماندگان از پروردگار برای آنان طلب خير ورحمت می كنند . به همين علت است كه بازماندگان پيش از آمدن اين ارواح پاك،به نظافت وخانه تكانی منزل می پردازند وآماده ی پذيرايی ازآنان می شوند

منبع: تلتكست شبكه 2 تاريخ2/1/89

دكتر فريدون جنيدی درباره شكل گيری نوروز چنين می گويد :شناخت نوروز ازجايی آغاز شد كه ايرانيان در دوره (جمشيد)آسمان را نيايش می كردند.زيرا همه خوبی ها وبدی ها را ازطرف آسمان می پنداشتند.امروزه هم همه مردم به هنگام نيايش دست هارابه سوی آسمان بلند می كنند

نيايش آسمان سبب شد تا ايرانيان صورفلكی را شناسايی كنند.آنها با شناخت 12صورفلكی دريافتندكه خورشيد هر سی روز با يكی از اين صور فلكی طلوع می كند .در نتيجه پی بردند زمانی كه خورشيد در برج حمل (بره)طلوع می كندمدت زمان شب روز برابر می شودوازآن روز آن روز را نوروز ناميدندكه امروز آن را اعتدال بهاری می نامند.

منبع:تلتكست شبكه 33/1/87

 

باتوجه به روايت های افسانه ای واسطوره ای ايران درباره علت پيدايش اين جشن ،گفته شده است كه خداوند در اولين روز از ماه «فروردين» كار خلقت انسان وساير مخلوقات را به پايان رساند ؛وآدمی برای سپاسگزاری وقدر دانی از خدا ونعمت هايش به نيايش وشادمانی پرداخت.

يكی ديگر از فلسفه های نوروز را نزول ارواح پاك به زمين در گذشتگان به زمين در روز اول فروردين دانسته اند .درافسانه ها آمده است كه ارواح درگذشتگان پاك در روز اول فروردين برای احوال پرسی از اقوام خود به زمين می آيند ؛وبا ديدن مسرت وشادمانی بازماندگان،

ازپروردگار برای آنها طلب خير ورحمت می كنند .به همين علت است كه بازماندگان،پيش از آمدن اين ارواح پاك ،به نظافت وخانه تكانی پرداخته وآماده پذيرايی ازآنها می شوند.

منبع:تلتكست شبكه 2مورخه 3/1/1390

 

قلقشندی دركتاب مشهورش به نام «صبحی الاعشی فی صناعة الانشاء»آورده است كه:«اول كسی كه ازميان ايرانيان نوروز را جشن گرفت «جم»بوده ،او پادشاهی است كه شهر طوس را در زمان زندگی حضرت «هود»ايجاد كرد.آيين های باستانی ايران قبل از پادشاهی «جم»تغيير يافته وستم رواج يافته بود.چون جم به پادشاهی رسيد ،دين را تجديد حيات بخشيد وعدالت را آشكار ساخت .پس به همين جهت آن روز را كه جم به پادشاهی رسيد ،نوروز ياروز جديد ناميدند.»

منبع ص35 نوروز ايرانيان تاليف :نازيلا ناظمی انتشارات مؤسسه كتاب همراه چاپ سوم :زمستان 1390

تهيه كننده: علی خمسه سرگروه مطالعات اجتماعی راهنمايی منطقه آوج